Kwasowość gleb
Zakwaszenie gleb jest miarą zawartości wapnia w glebie i może być regulowane poprzez nawożeniem wapnem nawozowym. W zależności od odczynu gleby wyróżnia się:
Tabela.1. Klasy zakwaszenia gleb
| Odczyn gleb | Symbol | Zakres pH |
|---|---|---|
| Gleby bardzo kwaśne | pH | do 4,5 |
| Gleby kwaśne | pH | 4,5 – 5,5 |
| Gleby lekko kwaśne | pH | 5,6 – 6,5 |
| Gleby obojętne | pH | 6,6 – 7,2 |
| Gleby zasadowe | pH | powyżej 7,2 |
Zmiana kwasowości
Ze zmianą kwasowości wiąże się mniejsza lub większa przyswajalność składników pokarmowych zawartych w glebie, a więc i łatwość pobierania ich przez rośliny. Od kwasowości zależy również rozwój drobnoustrojów pełniących wielorakie i ważne funkcje w glebie, ożywiając ją biologicznie. Oprócz tego kwasowość gleb wpływa bezpośrednio na rozwój roślin wyższych. Rośliny rozwijają się w określonych granicach pH. Te granice dla większości roślin znajdują się pomiędzy pH 5,6 – 7,8, przy czym optymalne pH dla rozmaitych roślin jest różne (tabela 2). Optymalne pH gleby gwarantuje pełny efekt nawożenia azotowo – potasowo – fosforowego.
Tabela.2. Wrażliwość niektórych roślin na kwaśny odczyn
| Wrażliwość roślin na kwaśny odczyn | Rośliny uprawne | Optymalne pH gleby |
|---|---|---|
| bardzo wrażliwe | burak cukrowy, kukurydza, lucerna, koniczyna, groch | 6,6 – 7,0 |
| wrażliwe | pszenica, jęczmień, rzepak, bobik, pszenżyto | 6,1 – 6,5 |
| średnio wrażliwe | owies, ziemniaki, mieszanki zbożowe | 5,6 – 6,0 |
| mało wrażliwe* | żyto, len, seradela, łubin żółty | 5,1 – 5,5 |
* – rośliny te również reagują zwyżką plonów po złagodzeniu daleko zaawansowanego zakwaszenia
Za optymalne uznawane jest takie pH gleby, przy którym uzyskuje się maksymalne plony i rośliny nie reagują już zwyżkami plonów na zastosowane nawozy wapniowe. Tak więc optymalne pH odgranicza przedział kwasowości, w którym wapnowanie jest potrzebne od przedziału, w którym zabieg ten jest zbędny. Dawki nawozów wapniowych wyznacza się według pH i składu granulometrycznego, tzn. kategorii agronomicznej gleby. Wyróżnia się cztery kategorie agronomiczne gleb: gleby bardzo lekkie, gleby lekkie, gleby średnie, gleby ciężkie.
Do określenia potrzeb wapnowania a co za tym idzie do wyliczenia dawki wapna niezbędnej do zastosowania, samo określenie zakwaszenia nie wystarcza. Dopiero poszerzenie tej wiedzy o analizę składu granulometrycznego oraz zakwalifikowania gleby do odpowiedniego kompleksu przydatności rolniczej pozwala na wykorzystanie tych danych do zaliczenia określonych gruntów do jednej z pięciu klas potrzeb wapnowania i określenia dawki wapna niezbędnej dla zahamowania degradacji gleb, a przy systematycznym wapnowaniu poprawy odczynu.
Klasy potrzeb wapnowania to: wapnowanie konieczne, potrzebne, wskazane, ograniczone oraz zbędne.
W oparciu o kategorię agronomiczną ustalono pięć przedziałów określających potrzeby wapnowania (tabela 3) oraz dawki wapna potrzebne do niwelacji tego zakwaszenia (tabela 4).
Tabela.3. Przedziały określające potrzeby wapnowania
| Kategoria agronomiczna gleby | Zakres pH dla potrzeb wapnowania | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczone | zbędne | |
| Bardzo lekkie | do 4,0 | 4,1 – 4,5 | 4,6 – 5,0 | 5,1 – 5,5 | od 5,6 |
| Lekkie | do 4,5 | 4,6 – 5,0 | 5,1 – 5,5 | 5,6 – 6,0 | od 6,1 |
| Średnie | do 5,0 | 5,1 – 5,5 | 5,6 – 6,0 | 6,1 – 6,5 | od 6,6 |
| Ciężkie | do 5,5 | 5,6 – 6,0 | 6,1 – 6,5 | 6,6 – 7,0 | od 7,1 |
| Użytki zielone | do 5,0 | 5,1 – 5,5 | 5,6 – 6,0 | – | – |
Tabela.4. Zalecane dawki wapna w t CaO/ha
| Kategoria agronomicyna gleby | Klasa potrzeb wapnowania | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| konieczne | potrzebne | wskazane | ograniczyć | ||
| Bardzo lekkie | 3,0 | 2,0 | 1,0 | – | |
| Lekkie* | 3,5 | 2,5 | 1,5 | – | |
| Średnie** | 4,5 | 3,0 | 1,7 | 1,0 | |
| Ciężkie | 6,0 | 3,0 | 2,0 | 1,0 | |
* – przy przewadze gatunków o dużej wrażliwości na kwaśny odczyn stosować dawki jak na glebach średnich
** – przy przewadze gatunków o małej wrażliwości na kwaśny odczyn stosować dawki wapna jak na glebach lekkich